چکیده طرح:

سازمان ها در فعالیت های روزانه خود با چالش های اجتماعی، اقتصادی، قانونی، اخلاقی، و زیست محیطی روبرو می شوند که رفتار آن ها را تحت تاثیر قرار می دهد. ممکن است تنها هدف این سازمان ها حداکثرسازی سود یا حداکثرسازی ثروت صاحبان سهام باشد، در حالیکه می توان اهداف دیگری که شامل جنبه های اجتماعی – اقتصادی هستند را نیز در نظر گرفت. این اهداف را می¬توان در قالب مفهوم مسئولیت اجتماعی پیاده کرد. در این مفهوم شرکت ها نه تنها نیازهای مالکین خود را تامین می¬کنند، بلکه نیازهای مجموعه ای از ذی نفعان را نیز برآورده می¬سازند. مفهوم مسئولیت اجتماعی شرکتها در دهه¬های اخیر جزیی از استراتژي شرکتهاي بزرگ و معتبر جهانی شده است. با وجود گذشت سالها از ورود مفهوم مسئولیت اجتماعی شرکت به ادبیات شرکت ها و کسب و کارها، هنوز این مفهوم در فضاي کسب و کار ایران جایگاه شایسته اي پیدا نکرده است. در این طرح سعی شده است که ضمن برشمردن کارهای انجام شده در حوزه مسئولیت اجتماعی شرکتهای بزرگ مستقر در هرمزگان، به مقایسه آنها با شرکتهای همرده در بعضی استانهای منتخب بپردازد. برای این منظور شاخصهای مرتبط با ذینفعان شناسایی و انتخاب می¬گردند. سپس داده¬های مربوط به هر شاخص برای استانهای منتخب از طریق مرورآرشیو خبری شرکتها و گزارشهای مسئولیت اجتماعی آنها گردآوری، تحلیل و مقایسه می¬گردد. نتایج مقایسه نشان می دهد علیرغم بعضی کارهای در حال انجام در حوزه مسئولیت اجتماعی ، استان تقریبا در تمامی شاخصها از استانهای مورد بررسی عقبتر است.

اهداف طرح:

هدف اصلی تحقیق بررسي فعالیتهای انجام گرفته در حوزه مسئولیت اجتماعی در استان هرمزگان در سالیان اخیر و مقایسه آن با بعضی استانهای دیگر است. در این پژوهش، برای آشنایی با مفاهیم نظری مسئولیت اجتماعی از تحقیقات کتابخانه¬ای استفاده خواهد شد. قلمروي مکانی تحقیق عبارت از صنایع بزرگ مستقر در استانهای هرمزگان، سیستان و بلوچستان، کرمان، خوزستان و اصفهان می¬باشد. روش اولیه جمع آوری داده از طریق ارسال فرم طراحی شده تعیین گردید. متاسفانه به علت عدم همکاری مناسب شرکتها و صنایع استان هرمزگان و سایر استانها، علیرغم نامه¬نگاریها و توافقات اولیه و در این اواخر بروز بیماری کرونا که حضور افراد مربوطه را محدود می¬کرد اطلاعات چندانی از این روش حاصل نشد. به ناچار همه داده¬ها از آرشیو خبرها یا معدود گزارشات مسئولیت اجتماعی صنایع بزرگ 5 استان هرمزگان، کرمان، خوزستان، سیستان و بلوچستان و اصفهان استخراج شد. قلمروي زمانی این تحقیق، فعالیتهای انجام گرفته از سال 1390 تاکنون را در بر می¬گیرد. در پایان راهکارهایی به منظور ارتقاء عملکرد صنایع استان در این حوزه ارائه خواهد شد.

دستاوردها:

مسئولیت اجتماعی حوزه رو به گسترش در جهان و ایران است که کم کم به شناسنامه و برند شرکتها تبدیل می¬شود. توجه به حوزه¬های مسئولیت اجتماعی به طور مثال در حوزه محیط زیست و حقوق بشر روز به به روز بیشتر مورد توجه مشتریان قرار می¬گیرد. به طور مثال کمپینهایی که برای تحریم کالاهایی که از کودکان کار ساخته می¬شود در جهان به راه افتاده است که نشاندهنده توجه افکار عمومی به این موضوع است. جهت بررسی موضوع مسئولیت اجتماعی در صنایع بزرگ استان، چهار پرسش در این پژوهش مطرح شده است. اولین پرسش در مورد ضرورت بررسی عملکرد شرکتهای بزرگ مستقر در استان در حوزه مسئولیت اجتماعی است. از آنجا که استان هرمزگان از عقب¬ماندگی-های کلانی در حوزه¬های مختلف آموزشی، بهداشتی، زیست محیطی، ورزشی و ... رنج می¬برد که با بودجه¬های دولتی امکان انجام آنها در سالهای نزدیک وجود ندارد ضرورت استفاده از صنایع بزرگ استان برای کاهش این عقب¬ماندگی نمایان می¬شود. از دیدگاه شرکتی نیز، همانطور که مرور ادبیات این حوزه نشان می¬دهد مسئولیت اجتماعی به یک رویکرد غالب در جهان تبدیل شده است و شرکتها برای حفظ و ارتقاء برند خود نیز به آن عمل می¬کنند. وجود مقالات زیادی که بر ارتباط مثبت بین اقدامات در حوزه مسئولیت اجتماعی و برند شرکت و درنتیجه سودآوری شرکت تاکید می¬کنند گواه این مطلب است. پرسش دوم به بررسی شاخصهای ارزیابی عملکرد در حوزه مسئولیت اجتماعی پرداخته است. در این حوزه از دیدگاه ذینفعان مسئولیت اجتماعی (مشتریان، تامین¬کنندگان، سهامداران، جوامع محلی، محیط زیست و کارمندان) و با استناد به مقالات، شاخصهای مختلفی بیان شده است که در این پژوهش فقط به بعضی شاخصهای مسئولیت اجتماعی برای دو ذینفع مهم، جوامع محلی و محیط زیست که بیشترین تاثیر را از عملکرد صنایع دریافت می¬کنند پرداخته می¬شود. پرسش سوم و چهارم در مورد عملکرد صنایع استان و استانهای منتخب می¬باشد که در پیوستهای ب و ج و نمودارهای مقایسه¬ای هر شاخص نشان داده شده است. نتایج این طرح (با وجود اطلاعات ناقص) به صورت بارز نشان می¬دهد که استان هرمزگان با وجود محرومیتهای بسیار و با وجود صنایع بزرگ مستقر در استان با گردش مالی سالیانه چندهزار میلیاردی، در مقایسه با بعضی استانهای مختلف در این حوزه بسیار عقب مانده است. لذا چندین پیشنهاد برای ارتقا این حوزه در استان ارائه می¬گردد: از مشکلات حوزه مسئولیت اجتماعی در ایران، عدم شفافیت و عدم یکپارچگی مدیریتی در حوزه¬ CSR در بعضی صنایع است. ایجاد یک سیستم گزارش¬دهی استاندارد در صنایع بزرگ که سالانه گزارش مسئولیت اجتماعی خود را منتشر کند در جهت شفافیت این موضوع و مدیریت یکپارچه مسئولیت اجتماعی صنایع ضروری است. در حال حاضر بعضی شرکتهای نفتی، صنایع بزرگ و بانکها در این راستا حرکت می¬کنند و حتی بعضی از آنها شروع به انتشار سالانه گزارش مسئولیت اجتماعی خود کرده¬اند (پتروشیمی فجر، شرکت ملی مناطق نفت خیز جنوب، بانک پاسارگاد و ...). دو استاندارد اصلی ISO26000 و GRI2018 برای گزارش¬دهی مورد استفاده قرار می¬گیرد که در ایران بیشتر گزارشات مسئولیت اجتماعی براساس استاندارد GRI نوشته می¬شود. در بعضی صنایع، هر بخش از CSR توسط یک قسمت از شرکت مدیریت می¬شود. مثلا بحثهای زیست محیطی در بخش HSE، بخش ارتباط با جوامع محلی در حوزه روابط عمومی، بخشهای مربوط به کارمندان در قسمت منابع انسانی و ... مدیریت می¬شود. عدم یکپارچگی در CSR موجب عدم کارایی آن مربوطه می¬شود. لذا استقرار یک کمیته دائمی مسئولیت اجتماعی که در فرآیند سازمانی در بالاترین سطح بعد از مدیرعامل و معاونان قرار بگیرد (مانند مشاور حوزه مسئولیت اجتماعی همانند وزارت نفت) جهت مدیریت این موضوع و یکپارچه کردن فعالیتها در این حوزه الزامی است. استقرار یک کمیته CSR (پیشنهاد یکی از صنایع استان) در استانداری که هدف اولیه آن شناسایی و اولویت بندی پروژه های زیربنایی و محرومیت زدایی به منظور ارائه به صنایع بزرگ و جذب مشارکت صنایع در اجرایی کردن آنها بر طبق یک برنامه منظم و زمان بندی شده باشد. این کمیته موظف باشد هر سال یک گزارش مسئولیت اجتماعی را به صورت شفاف به افکار عمومی ارائه نماید. پیشنهاد می شود هر پرداختی در هر حوزه مسئولیت اجتماعی شفاف و با نظارت این کمیته انجام گیرد.

فایل ضمیمه: